زبان گرجی – ქართული ენა

زبان گرجی

زبان گرجی در شمار زبان های قفقازی است و زبان های قفقازی به آن دسته از زبان ها گفته می شود که در منطقه قفقاز بین دریای سیاه و دریای خزر در محدوده جماهیر شوروی  سابق بدان ارتباط برقرار می شود.

زبان گرجی (ქართული ენა) (تلفظ: kartuli ena) زبان مردم گرجی و زبان رسمی کشور گرجستان است.

این زبان یکی از زبان‌های قفقازی و از خانوادهٔ زبان‌های کارتولیایی می‌باشد. این زبان جزو ۱۴ زبانی است که دارای الفبا هستند. لهجه های زبان گرجی به دو گروه لهجه های شرقی و غربی تقسیم می شود که البته تفاوت عمده ای وجود ندارد.

خط گرجی

خط گُرجی خط مخصوص زبان گرجی، زبان رسمی کشور گرجستان است و زبان گرجی را جزو ۱۴ زبانی قرار می دهد که دارای الفبا هستند.

این خط یکی از قدیمی ترین سیستم‌های نوشتاری جهان است. با استناد به کتاب باستانی «سرگذشت کارتلی»، خط گرجی به وسیلهٔ پارناواز یکم پادشاه گرجستان باستان اختراع شده است ولی  با استناد به آثار مکتوب گرجی که در دست پژوهشگران قرار دارد، تاریخ موثق نوشتار گرجی از قرن پنجم مسیحی آغاز می گردد.

یکی از قدیمی ترین سنگنو شته‌های گرجی به وسیلهٔ کوربو باستان شناس ایتالیایی در فلسطین کشف شده است و تاریخ کتابت آن در حدود سال ۴۳۳ میلادی تعیین گردیده است. و یکی دیگر از قدیمی ترین سنگنبشته‌های گرجی بر دیوار کلیسای بولنیسی واقع در جنوب گرجستان وجود دارد و تاریخ کتابت آن به سال ۴۹۲ میلادی تخمین زده شده است. در اکتشافات اخیر در ایالت کاختی گرجستان نیز اشیایی به دست آمده است که درحدود ۱ قرن پیش از میلاد مسیح بر روی آن‌ها جملات کوتاهی با الفبای گرجی نوشته شده است.

الفبای گرجی چه در قرون گذشته و چه در عصر حاضر تنها الفبایی است که توسط گرجی‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌است ولی حوزهٔ استفاده از آن دربعضی موارد از مرزهای گرجستان هم فراتر رفته‌ است. غیر از خود گرجی‌ها الفبای گرجی در قرون وسطی مور استفاده بعضی از ساکنان شمال قفقاز قرار گرفته‌است مثلاً درداغستان، چچن و اینگوشتیا، سنگ مقبره‌ها و کتیبه‌های متعددی وجود دارد که به زبان گرجی نوشته شده‌است.

الفبای گرجی

الفبای گرجی نتیجهٔ تطور الفبایی است که از قرون وسطی در گرجستان رایج بود. الفبای گرجی دارای ۳۳ حرف است که به صامت و مصوت تقسیم می‌شود. در زبان گرجی ۵ مصوت (ა–ე–ი–ო–უ) و ۲۸ صامت وجود دارد و از چپ به راست نوشته می‌شود. هر کدام از حروف الفبای گرجی با صوت مطابقت کاملی دارد. از نظر تناسب و تطبیق نوشتار و تلفظ، الفبای گرجی فوق العاده کامل و عالی است. بدین معنی که در الفبای گرجی یک مثال عدم مطابقت حروف و اصوات دیده وجود ندارد.

حروف الفبا

همانگونه که در جدول مشاهده می‌شود، حروف الفبای گرجی به همان صورت که در واژه‌ها نوشته می‌شود تلفظ می‌شوند و این یکی از خصوصیاتی است که خواندن زبان گرجی را آسان ساخته است و به همین دلیل است که تنوعی از مصوت‌ها در این زبان وجود دارد. مثلاً در زبان فارسی آوای «Z» به اشکال «ذ، ز، ض و ظ» ممکن است. اما در زبان گرجی برای هر آوایی یک حرف الفبا وجود دارد.

آن دسته از حروفی که مشابه فارسی ندارند:

1. صامت «კ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ქ» است، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود.
2. صامت «პ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «ფ» است، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود.
3. صامت «ტ» مشابه فارسی ندارد و تقریباً مانند حرف «თ» است، با این تفاوت که باید بدون دَمِش تلفظ شود.
4. صامت «ღ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «غ» (عربی) و «გ» پدید می‌آید.
5. صامت «ც» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «თ» و «ს» پدید می‌آید.
6. صامت «ძ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «დ» و «ზ» پدید می‌آید.
7. صامت «წ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «ს» پدید می‌آید.
8. صامت «ჭ» مشابه فارسی ندارد و از ترکیب دو صامت «ტ» و «შ» پدید می‌آید.