گرجی ها – ქართველები

گرجی ها (به گرجی: ქართველები) (تلفظ: kartvelebi) یک گروه نژادی و ملت بومی قفقاز هستند.

عده‌ای گرجی‌ها هم از ۴۰۰ سال پیش تا کنون در ایران حضور دارند.

گرجی‌ ها به زبان مادری خود زبان گرجی سخن می‌گویند که زبان رسمی کشور گرجستان بوده و با الفبای گرجی نوشته می‌شود که یکی از چهارده الفبای موجود در جهان می‌باشد.

وجه تسمیه

یونانیان باستان، زمانی که ثروت گرجی‌ها آن‌ها را جلب نموده بود، پس از آشنا شدن با مردم کشاورز گرجستان، آن‌ها را “گئورگوس” (Georgus به معنای “کشاورز”) و سرزمینشان را “گئورگیا” (Georgia به معنای “کشاورزی”) نامیدند. و اکثر قریب به اتفاق نام‌های امروزی برای گرجی‌ها و گرجستان، از نامی که یونانی‌ها برای گرجی‌ها انتخاب کردند، نشأت می‌گیرد.

گرجی‌ ها خود را کارتوِلی (کارتوِل – ی) می‌نامند زیرا خاستگاه آن‌ها به کارتلی شهرت دارد، که این نام‌ها به یک خدای نیمه اساطیری معروف به کارتلوس – نیای مردم گرجی – مربوط است.

گرجی های ایران

شاید یکی از ناشناخته ترین اقوام در ایران، گرجیان باشند. داستان گرجیان و کوچانده شدن آن ها به ایران به زمان شروع به کار دودمان صفوی در ایران بازمی گردد.

در حمله  شاهان صفوی به شهرهای گرجستان ، بسیاری از شهرهای گرجستان غارت شد. در سال ۱۰۲۴ هجری قمری شاه عباس صفوی به منطقه کاختی گرجستان حمله برد و پس از کشت و کشتار بسیار و غارت، تعداد ۳۰۰ هزار نفر از گرجیان را به ایران کوچاند. برخی از گرجیان به منطقه شمال کشور ( گرجی محله) کوچانده شدند و بسیاری دیگر به صورت موقت در اصفهان ساکن شدند.

سپس مدتی به شهر تازه تأسیس نجف آباد کوچانده شدند و در نهایت به منطقه فریدن که در آن زمان راه ورودی مناطق غربی به اصفهان بود اسکان داده شدند. اسکان داده شدن گرجیان در منطقه فریدن ۲ دلیل عمده داشته است: ۱٫ با اسکان گرجیان در این منطقه امنیت پایتخت صفوی (اصفهان) تأمین می شد و مهاجمان با گرجیان درگیر می شده اند. ۲٫ دربار صفوی با این کار قصد داشت که گرجیان را به صورت عذاب آوری از بین ببرد.

مهمترین شاخص فرهنگی گرجیان ساکن ایران زبان آن ها است.

اسکان گرجی ها

به طور کلی گرجیان اصفهان در ۲ منطقه ساکن شدند: ۱٫ منطقه بوئین و میاندشت فعلی  ۲٫ منطقه فریدونشهر

منطقه بوئین و میاندشت: گرجیان سنگ بنای اولیه شهر میاندشت را بنا نهادند و نام آن را تورل ( کلمه گرجی به معنای سرزمین مهتابی) نهادند؛ نام میاندشت را بعدها فارسی زبانان بر آن نام نهادند. از دیگر نقاط گرجی نشین این منطقه می توان به  شهر بوئین و روستاهای آغچه، افوس و داشکسن نام برد. متأسفانه در سال های اخیر تکلم  زبان گرجی در منطقه بوئین میاندشت کمتر شده است و اغلب گرجیان شهر میاندشت به زبان گرجی صحبت می کنند.

منطقه فریدونشهر: سنگ بنای اولیه این شهر را نیز گرجی ها بنا نهادند و نام آن را مرتقوپی (کلمه گرجی به معنای آبادانی) نهادند. بعد از سالین نام آن به سوپلی (کلمه گرجی به معنی آبادی) تغییر نام داد؛ فارسی زبانان نام آن را آخوره گذارده بودند و در نهایت در سال ۱۳۴۰ نام آن به فریدونشهر تغییر یافت.

از دیگر مناطق گرجی نشین منطقه فریدنشهر می توان به روستاهای چغیورت، سیبک، نهضت آباد و صادقیه اشاره کرد. اکثریت گرجیان منطقه فریدونشهر به زبان گرجی تکلم می کنند و حتی فامیل های اصلی خود را با کمی تغییر حفظ کرده اند؛ بسیاری از گرجیان این منطقه دارای شجره نامه اصیل طایفه خود هستند. شهر فریدونشهر در ابتدای ورود گرجیان بین ۱۹ فامیل گرجی که در آن منطقه ساکن شدند تقسیم شد و کل زمین های فریدونشهر به ۱۹ دانگ مشهور می باشد؛ حتی محل های زندگی آن ها نیز ۱۹ قسمت بود و هر فامیل در محله خود زندگی می کرد.

پس از ۴۰۰ سال از ورود گرجیان به ایران و این منطقه هنوز فریدونشهر را به ۱۹ دانگ می شناسند، به طور مثال آب چشمه سراب فریدونشهر (پارک معلم) حق آبه ی ۱۹ دانگ کشاورزان فریدونشهر می باشد که در سال ۱۳۲۱ به نام این ۱۹ فامیل یا طایفه ثبت شده است. برخی محله ها و ماطق نیز اسم های خود را حفظ کرده اند، مانند: مزرعه گوگونانی ها، مزرعه لچینانی ها، مزرعه غازی و … و محله لچینانی ها، محله گوگونانی ها، محله سپیانی ها و …

گرجیان شهرستان بوئین میاندشت و شهرستان فریدونشهر سالیان زیادی را در صلح و آرامش در کنار اقوام دیگر سپری کرده اند. این دو شهرستان دارای قوم های لر، ترک، ارمنی ، فارس و گرجی می باشد که هر کدام دارای فرهنگ و آداب خاص خود هستند ولی در آرامش در کنار یکدیگر زندگی کرده اند که در نوع خود بی نظیر است.

نژاد گرجی ها 

گرجی‌ ها از نژاد قفقازی هستند. (کلمهٔ «قفقازی» به عنوان نژاد، به تمام سفیدپوست‌ها گفته می‌شود).

از نظر انسان‌شناسی گرجی‌ها به گروه معروف پونتوزاگرس تعلق دارند، (نیاکان گرجی‌ها در ما قبل تاریخ به طور پراکنده در «زاگرس» می زیسته‌اند.)، گرجی‌ها که یکی از اقوام منحصر به فرد آسیا به شمار می‌آیند، امروزه مورد توجه تاریخ نویسان و باستان شناسان قرار گرفته‌اند. این امر نتیجهٔ غنا و تنوع فرهنگ باستانی آن‌ها و تداوم اجتماعی به هم پیوستهٔ آنان می‌باشد.

زبان

زبان گرجی زبان رایج و رسمی گرجستان است، که در زمرهٔ زبان‌های قفقازی بوده و به طور کلی از زبان‌های هندواروپایی متمایز است. زبان گرجی، زبانی پیچیده و صرفی و مورد علاقهٔ زبان شناسان می‌باشد این زبان دارای خطی ویژه و منحصر به خود می‌باشد، الفبای گرجی از ۳۳ حرف تشکیل یافته است (و هیچ یک از اشکال صوتی یا نوشتاری در آن تکرار نمی‌شود) که در طول حیات خود سه مرحله تغییر و تکامل را طی کرده است.

شاردن می‌نویسد:

«گرجی‌ ها به طبع هوشمند، مستعد و لایق می‌باشند و اگر در تعلیم و تربیت آنان اهتمام به عمل آید از میان آنان صنعتگران، استادان، دانشمندان و پژوهشگران بزرگ در همهٔ رشته‌ها و زمینه‌ها پدید می‌آید. گرجی‌ها مقتدر، عظیم، پرهیبت، مغرور و متکبر اند… گرجی‌ها مردمانی سخت کوش، سرکش، بی باک و چالاک اند…»

مهاجرت و کوچاندن گرجیان به ایران به همین جا ختم نشد بلکه در سال های بعدی نیز گرجیان از گرجسنان به ایران و مناطق دیگر کشور کوچانده شدند.

از گرجیان سرشناس در ایران می توان به الله وردی خان اوند ایلادزه و همچنین فرزندش امام قلی خان اشاره کرد. الله وردی خان پایه گذار پل الله وردی خان یا سی و سه پل در اصفهان و مدرسه خان شیراز بود. امام قلی خان فرمانده جنگ با پرتغالی ها و باز پس گیری مناطق جنوبی کشور از دست آن ها بود و پس از مرگ پدر مدرسه خان شیراز را تکمیل نمود و پل خان شیراز را نیز بنا نهاد.